Top 9 Kinh nghiệm trải nghiệm sáng tạo môn sinh học 9 "để đời"

Với bất kể môn học nào, sự sáng tạo cũng là cầu nối đưa kiến thức đến gần với thực tế, biến lý thuyết trở nên thú vị hơn và trải nghiệm sáng tạo môn Sinh học 9 cũng không phải một ngoại lệ. Dưới đây là các lý do nên áp dụng trải nghiệm dạy học sáng tạo môn sinh học 9 cũng như 3 kinh nghiệm để việc triển khai dạy học hiệu quả nhất. 

1. Lý do nên áp dụng dạy học sáng tạo môn sinh học lớp 9?

Triển khai dạy học trải nghiệm sáng tạo môn Sinh học 9 sẽ đem lại 4 lợi ích nổi bật cho việc học tập của học sinh. Đây cũng chính là 4 lý do khiến các cơ sở giáo dục bậc THCS nên áp dụng phương pháp dạy học trải nghiệm sáng tạo cho môn Sinh học.

1.1. Đơn giản hóa các khái niệm, kiến thức Sinh học phức tạp 

Sinh học là môn khoa học thực nghiệm, lấy quan sát và thực hành làm phương pháp nghiên cứu. Việc thực hành góp phần phát triển các khái niệm, kiến thức phức tạp của bộ môn, tạo điều kiện cho học sinh tự nghiên cứu và vận dụng kiến thức vào thực tế đời sống. Ví dụ với bài học môn Sinh lớp 9 về ADN và gen, học sinh sẽ được tìm hiểu về cấu tạo và chức năng của ADN. 

Tuy nhiên, nếu chỉ học trong sách giáo khoa và quan sát tranh ảnh hay qua mô hình thì rất khó để học sinh có thể hình dung và nắm bắt nhanh kiến thức. Chưa kể kho tư liệu hình ảnh, mô hình minh họa ở một số trường học còn hạn chế, không đủ để phục vụ cho việc dạy và học môn Sinh. Vậy nên việc áp dụng dạy học trải nghiệm sáng tạo lúc này lại càng là đòi hỏi bức thiết.

Khi đó, giáo viên có thể linh hoạt thiết kế một giờ học sáng tạo, đổi mới phương pháp dạy và học bằng cách để học sinh tự lắp ráp mô hình ADN bằng những vật liệu quen thuộc như nhựa xốp, thước, kéo bút, băng keo... Cách làm mô hình không quá phức tạp, nguyên liệu lại dễ kiếm nên học sinh cũng có thể tự thực hành ở nhà. Càng thực hành nhiều thì kỹ năng càng thành thục và kiến thức liên quan càng được khắc sâu. Sự hứng thú và yêu thích đối với chủ đề bài học nói riêng, môn Sinh học nói chung theo đó càng được nâng cao hơn bao giờ hết. 

1.2. Học sinh có nhiều cơ hội để ứng dụng kiến thức vào thực tế cuộc sống

Ghi nhớ được các kiến thức Sinh học luôn là điều không dễ dàng với bất cứ học sinh nào. Thông qua học tập trải nghiệm sáng tạo, học sinh có cơ hội áp dụng các kiến thức vào các tình huống thực tế, trong đó học sinh đóng vai trò chủ thể. Cách làm này giúp học sinh dễ dàng hiểu được bản chất của khái niệm, có những hình dung, liên tưởng và quan sát thực tế để ghi nhớ bài nhanh và sâu hơn. 

Ví dụ khi dạy và học Sinh học lớp 9 chủ đề các nhân tố của hệ sinh thái, bao gồm nhân tố vô sinh (ánh sáng, đất, nước, không khí...) và nhân tố hữu sinh (con người, thực vật, động vật, vi sinh vật...), giáo viên có thể tổ chức các giờ học trải nghiệm, quan sát thực tế tại địa phương. 

Cụ thể, lớp học sẽ được chia thành các nhóm đi khảo sát thực tế tại địa phương, thu thập thông tin nhằm phân tích hiện trạng của môi trường, tìm hiểu các thành phần của hệ sinh thái hiện tại, xu hướng biến đổi của các thành phần này trong thời gian tới và những hoạt động của con người gây nên sự biến đổi hệ sinh thái đó...

Qua trải nghiệm sáng tạo môn sinh học 9 thực tế để quan sát hiện trạng như vậy, học sinh có thể đề xuất các biện pháp nhằm góp phần khắc phục vấn đề mà môi trường sống đang đặt ra. Đây là cách học và ứng dụng kiến thức vào thực tế hiệu quả, có thu hoạch cụ thể thay vì chỉ học lý thuyết suông như phương pháp truyền thống.

1.3. Học sinh được rèn kỹ năng tự nghiên cứu, xử lý vấn đề

Giải quyết vấn đề không phải là kỹ năng sinh ra đã có mà nó cần được rèn luyện theo thời gian, bằng cách thực hành thường xuyên và rút kinh nghiệm.

Quá trình dạy học trải nghiệm sáng tạo chính là cách để học sinh tự rèn luyện được kỹ năng quý báu này, bởi khi ấy, học sinh không thể thụ động tiếp thu tri thức từ thầy cô mà phải đóng vai trò chủ thể, tham gia nghiên cứu, tìm tòi, giải quyết vấn đề và học cách ứng dụng lý thuyết vào thực tế cuộc sống. 

Khi dạy học trải nghiệm sáng tạo môn Sinh học 9, giáo viên sẽ luôn tìm cách khuyến khích học sinh đặt câu hỏi, thảo luận và tranh luận để giúp các em lấp đầy các “khoảng trống” kiến thức. Đứng trước mỗi thử thách như vậy, người học sẽ dần hình thành khả năng thích ứng, tư duy sáng tạo linh hoạt, phân tích và tìm ra các phương pháp mới để giải quyết vấn đề.

1.4. Bồi dưỡng những giá trị tốt đẹp bên ngoài kiến thức sách vở

Là môn khoa học gắn liền với thực tế cuộc sống nên việc dạy học trải nghiệm môn Sinh học không chỉ giúp thầy trò dạy hay học tốt mà còn góp phần bồi dưỡng những giá trị, phẩm chất tốt đẹp ở học sinh.

Hoạt động trải nghiệm, tham quan khảo sát thực tế môn Sinh sẽ giúp học sinh khám phá bản thân và thế giới xung quanh, phát triển đời sống tâm hồn phong phú, biết rung cảm trước cái đẹp của thiên nhiên, có quan niệm sống và ứng xử đúng đắn. 

Qua đó góp phần bồi dưỡng cho học sinh tình yêu đối với quê hương, đất nước, ý thức về cội nguồn và bản sắc của dân tộc để góp phần giữ gìn, phát triển các giá trị tốt đẹp của con người Việt Nam trong một thế giới hội nhập.

2. Kinh nghiệm dạy học sáng tạo với môn sinh học 9 

Dưới đây là kinh nghiệm để người dạy có thể dạy trải nghiệm sáng tạo môn sinh học 9 tốt nhất!

2.1. Kinh nghiệm làm giáo trình 

Để thiết kế giáo trình dạy học trải nghiệm sáng tạo môn Sinh học 9, giáo viên cần trả lời được các câu hỏi như: Làm sao phát huy được tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo ở học sinh; làm sao để tiết học vừa bám sát mục tiêu giáo dục, nội dung dạy học, đặc trưng môn Sinh; vừa phù hợp với đặc điểm tâm sinh lí lứa tuổi học sinh, kích thích sự tò mò khám phá và hứng thú học tập ở các bạn… 

Khi đã xác định được những mục tiêu này, giáo viên cần nghiên cứu kỹ SGK và các tài liệu liên quan để hiểu đầy đủ và chính xác nội dung của bài học; xác định những kiến thức, kỹ năng cần hình thành và phát triển ở học sinh; xác định trình tự logic của bài học để thiết kế các hoạt động trải nghiệm sáng tạo phù hợp nhất. 

Trong quá trình soạn giáo án cho giờ học, giáo viên cũng phải lường trước các tình huống, các cách giải quyết nhiệm vụ học tập của học sinh, chuẩn bị kỹ về các phương tiện dạy học (tranh ảnh, mô hình, hiện vật, hóa chất...) để tiết học trải nghiệm diễn ra thuận lợi và hiệu quả. 

2.2. Kinh nghiệm thiết kế các hoạt động trải nghiệm

Với các chủ đề bài học trong SGK Sinh học lớp 9, giáo viên có thể tùy chọn các phương pháp dạy học trải nghiệm cho học sinh như tự thiết kế và giới thiệu mô hình, thảo luận nhóm, đi thực tế tại địa phương… 

Ví dụ với hình thức tham quan, khảo sát thực tế tại địa phương, học sinh sẽ làm việc nhóm để cùng tìm hiểu, “bóc tách” các phần nội dung của một khái niệm, lý thuyết Sinh học nào đó. Các bạn cũng có thể sáng tạo một sản phẩm nhóm để báo cáo, trao đổi và thảo luận về chủ đề bài học. Sản phẩm để báo cáo có thể là: Báo tường, tập san ảnh, Poster, sơ đồ tư duy, tờ rơi, video clip, kịch sân khấu, thí nghiệm, đóng vai…

2.3. Kinh nghiệm quản lý lớp học

Khi tổ chức các hoạt động dạy học trải nghiệm sáng tạo, giáo viên cần rà soát thật kỹ các điều kiện về cơ sở vật chất, thiết bị dạy học và học liệu cho bài học cũng như phải tính đến bảo đảm an toàn cho học sinh nếu phải đưa các em đi thực tế, ngoại khóa.

Nhất là khi tìm hiểu về các bài học gắn với chủ đề bảo vệ môi trường, sản xuất kinh doanh, dịch vụ và thực tiễn tại địa phương thì càng cần phải chuẩn bị kỹ lưỡng về nội dung trải nghiệm cũng như đề ra các quy định chi tiết nhằm đảm bảo tính an toàn và hiệu quả học tập tối đa cho học sinh.

3. Ý tưởng làm giáo án học trải nghiệm sáng tạo môn sinh học 9

Tùy theo điều kiện dạy và học ở mỗi trường cũng như tình hình thực tế tại địa phương mà mỗi giáo viên có thể lựa chọn những cách thức riêng để dạy học trải nghiệm sáng tạo môn Sinh học lớp 9. Tham khảo một số gợi ý tưởng dạy học trải nghiệm Sinh học 9 dưới đây có thể giúp giáo viên tìm ra được hướng đi phù hợp cho lớp học của mình.

Có thể nói việc dạy học trải nghiệm sáng tạo môn Sinh học 9 đem đến nhiều lợi ích về kiến thức, kỹ năng cho học sinh. 

Xem thêm những trải nghiệm học tập khác tại đây.

Ảnh: Internet